Dialogowi nauczyciele. Czy są jeszcze tacy w szkole?

{gspeech}            Współczesny nauczyciel podejmujący trud edukacji i wychowania często ulega pokusie wskazywania uczniowi gotowych odpowiedzi i prowadzenia monologu dydaktycznego. Idea łączenia dialogu edukacyjnego i wychowawczego zostaje zaniedbana. Uczniowie stają się anonimowi i brak jest pozytywnych relacji w kontaktach nauczyciel-uczeń. Rzeczywistość szkolna również nie sprzyja podjęciu indywidualnych rozmów, gdyż takie wymagają zarówno od nauczyciela jak i ucznia zarezerwowania czasu i miejsca, a wszechobecny pośpiech króluje po obu stronach. Szansą na poznanie ucznia, jego zainteresowań stają się różnego rodzaju projekty edukacyjne i konkursy. Dają one możliwość wzajemnego poznania własnych upodobań, otwierają na pespektywę wartości w wychowaniu i często prowadzą do niekończących się rozmów w czasie przerw lekcyjnych lub do wyznaczenia sobie czasu na dłuższe spotkania i rozmowy poza lekcjami.

Cechy charakterystyczne dla nauczyciela dialogu

Wzajemne poszanowanie w relacjach osobowych sprawia, że uczeń szczerze rozmawia z nauczycielem, widzi w nim wsparcie do własnych pomysłów, przybliża się ich punkt widzenia i starają się wspólnie współpracować w wytyczonym celu. Jednocześnie po obu stronach tworzy się sytuacja wyznaczająca czynniki zaistnienia dialogu: obustronna autentyczność, spotkanie w rozumieniu personalnym i zaangażowanie, u podstaw którego leży wolny wybór osoby lub sprawy. Dialogowa postawa nauczyciela oparta na uczciwości wobec ucznia, wolności wychowawcy i wychowanka, przyjmuje cztery zasady wynikające z dialogowego procesu wychowania: akceptacja wychowanka, wymiana myśli i poglądów, wspólna płaszczyzna porozumienia(temat projektu, film, książka, konkurs), poznanie prawdy i ewentualne współdziałanie. Istotna tu jest akceptacja człowieka(niekoniecznie jego poglądów). Znajomość zainteresowań i zachowania ucznia pozwala nauczycielowi na zbliżenie się do świata ucznia, co w konsekwencji wytworzy atmosferę życzliwości i otwartości, a wzajemne zaufanie w rozmowie pozwoli na zaistnienie dialogu wychowawczego. Widzimy zatem, że w budowaniu właściwych relacji konieczne jest uznanie podmiotowości i miłości jak zauważa M. Śnieżyński (Śnieżyński 2005). {/gspeech}

{gspeech}         Dialog jako jedna z metod pedagogicznych jest stosowana w szkole i często nauczyciele dzięki tej metodzie przełamują schematy swoich myśli i zachowania, co w konsekwencji przejawia się wprowadzeniem atmosfery życzliwości i otwartości przy realizacji wspólnych działań dla dobra uczniów i szkoły. Praktyka tak rozumianego dialogu pomaga w budowaniu autentycznego autorytetu nauczyciela, a z drugiej strony pomaga uczniowi wzrastać w jego człowieczeństwie (Buczek 2011). Uczniowie biorący udział w projekcie lub konkursie swobodnie wyrażają swoje myśli, podejmują wyzwania, które stawia przed nimi nauczyciel i wspólnie podejmują wysiłek, aby dotrzeć do celu, który sobie wyznaczyli.

Nauczyciele dialogu

Współczesny nauczyciel pracujący z młodzieżą, który doświadcza różnych, czasami trudnych sytuacji życiowych jest człowiekiem, któremu bliskie są ideały nauczyciela dialogu. Lecz aby mógł zaistnieć autentyczny dialog pomiędzy nauczycielem a uczniem, ważna jest postawa dialogowa nauczyciela, która jest konsekwencją przyjęcia metodyki dialogu w rozumieniu pedagogiki personalno-egzystencjalnej. Nauczyciel, dla którego dialog jest tylko jedną z wielu propozycji metod nauczania, będzie miał trudności z zastosowaniem wszystkich elementów dialogowych, które otwierają obie strony procesu wychowania do autentycznej rozmowy i wspólnego odkrywania Prawdy i własnego człowieczeństwa. Nauczyciel dialogu, wykazujący postawę dialogową, powinien współtworzyć dialog z uczniami, aby nabywali oni umiejętności tworzenia własnej tożsamości wobec innych wartości i odmienności poglądów. Wypracowanie przez obie strony płaszczyzny porozumienia, wzajemnego zrozumienia, słuchania siebie nawzajem i podjęcie ewentualnej współpracy jest początkiem dialogu wychowawczego. Otwarcie się na inność obu stron, na niezrozumiałość jak stwierdza Gadamer to początek rozumienia, początek dialogu (Gadamer 1980). Zastosowanie dialogu staje się więc niezbędne, by korzyści w procesie wychowania były pożyteczne dla teorii i praktyki pedagogicznej.

{/gspeech}

Bibliografia:

W. Buczek, Współczesny nauczyciel jako człowiek dialogu, w: D. Jankowska, Pedagogika dialogu, Nauczyciele dialogu, Wyd. APS 2011, s. 175-182.

S. Śnieżyński, Sztuka dialogu, Teoretyczne założenia a szkolna rzeczywistość, Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005, s. 104n.