Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze. Dialog pomocą w porozumieniu i spełnianiu funkcji rodziny.
Środowisko wychowawcze
Czym jest środowisko wychowawcze? W języku potocznym często używamy tego określenia bez odniesienia się do kogokolwiek lub czegokolwiek. Wtedy rozumiemy go jako wyodrębniony układ stanów rzeczy, zjawisk czy procesów na określonej przestrzeni ( np. mogą to być środowiska artystyczne, pedagogiczne, lekarskie, naukowe, szkolne czy rodzinne). W definicjach pedagogicznych czy socjologicznych określenie „środowisko wychowawcze” odnosi się do określonej osoby, jej relacji do osób z którymi przebywa. Najbardziej znana definicja F. Znanieckiego, który definiuje środowisko wychowawcze jako odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika, mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu. Autor określa jednocześnie pojęcie środowiska wychowawczego w płaszczyźnie społecznej, wprowadzając swoiste pojęcie środowiska naturalnego na oznaczenie miejsca w którym wychowuje się jednostka[1]. W tym rozumieniu naturalnym środowiskiem wychowawczym dla dziecka będą rodzice, rodzeństwo, inni domownicy, a także nauczyciele, koledzy szkolni, z podwórka ulicy czy sąsiedzi. Wymienione zostają tu przez autora podstawowe środowiska wychowawcze: rodzina, szkoła, otoczenie zewnętrzne. Integracja środowiska wychowawczego polegająca na wspólnym realizowaniu celów wychowawczych byłaby najkorzystniejsza dla dziecka. Jednakże taki stan należy do rzadkości. Często zauważamy brak współpracy uwarunkowany różnymi czynnikami.
Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze.
Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem, w którym dokonuje się rozwój osobowości dziecka. Przychodzimy na świat jako osoby, ale „osobowością” stajemy się w trakcie długiego procesu wychowawczego, który dokonuje się w rodzinie. Inne środowiska poza rodzinne pojawiają się później, gdy dziecko ma już ukształtowane zręby osobowości. To pierwsze i najważniejsze środowisko wychowawcze jakim jest rodzina, odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju osobowości dziecka. Dom rodzinny wyznacza podstawowe więzi międzyludzkie, jest źródłem siły moralnej i psychicznej. W domu rodzinnym odnajdujemy przekaz wartości, obyczajów i tradycji. Rodzina stanowi jedną z najważniejszych wartości społecznych i kulturalnych. Jest „twierdzą” tożsamości osoby oraz miejscem pamięci i historii w jej prywatnym wymiarze.
W Adhortacji Apostolskiej Familiaris Consortio (O wspólnocie rodzinnej) Jan Paweł II wskazuje, że „Rodzina stanowi jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości[2]. Jest to jednocześnie zadanie – zaproszenie, które stanowi inspirację do refleksji nad wartością rodziny, nad wychowaniem w rodzinie. Natomiast w Liście do Rodzin Ojciec Święty pisze: „ pośród wielu dróg (jaką idzie w swoim życiu człowiek) rodzina jest drogą pierwszą i z wielu względów najważniejszą. […] Rodzina jest tą drogą, od której nie może się on odłączyć”[3].Można zatem powiedzieć, że człowiek rozwija się jako istota rodzinna. Bowiem przeżywa samego siebie w kontekście potrójnego odniesienia do rodziny:
– przychodzi na świat (narodziny biologiczne) w sposób najbardziej godny i ludzki w rodzinie,
– w rodzinie, w której otrzymał życie, rodzi się też powtórnie dożycia duchowego,
– w rodzinie, którą sam zakłada, nadaje swemu życiu ostateczny kształt, sens i wartość[4].
W tych obszarach leżą szanse człowieka na jego rozwój i ubogacenie człowieczeństwa. Rodzina zajmuje pierwszoplanowe miejsce w wychowaniu ludzkim i chrześcijańskim, a rodzice są pierwszymi i głównymi wychowawcami, których nie łatwo zastąpić. Jest to ich prawo naturalne, gdyż oni dali życie swoim dzieciom. Jest to także najlepszy sposób zapewnienia harmonijnego wychowania, ze względu na niepowtarzalny charakter relacji osobowych rodzice-dzieci oraz atmosferę uczuciową i poczucie bezpieczeństwa, jakie mogą stworzyć rodzice promieniując miłością.
