{gspeech}
Szkoła w procesie wychowania. Dialogowe wychowanie w szkole? …
Szkoła obok rodziny jest podstawową grupą społeczną, która przygotowuje i wprowadza młodych ludzi w życie społeczne. Tocząca się batalia o wizerunek polskiej szkoły, to nie tylko spór o programy i podręczniki – to spór o człowieka. Jakiego człowieka chcemy wychować? Istniejące teorie wychowawcze mające swoje podłoże w filozofii, w sposób bardzo różny przyjmują widzenie i rozumienie człowieka. Można wiele o tym mówić, ale czy do końca wyczerpiemy temat?…Przybliżenie roli szkoły, jej funkcji – niech będzie wprowadzeniem do dialogowego spojrzenia na problemy szkolne.
Funkcje szkoły
Szkoła jest miejscem przekazywania określonej wiedzy, a oprócz tej funkcji edukacyjnej jako podstawowej, pełni jeszcze funkcje: selekcyjne, adaptacyjne, ideologiczne i kulturowe, integracyjne i dezintegracyjne oraz opiekuńcze. Funkcje szkoły wskazują określone działania, filozofię edukacji a także wyrażają postawy i opinie, przekonania oraz poglądy, które kształtuje szkoła. Współczesna szkoła edukuje i stara się wychowywać zgodnie z aktualnymi i przyszłymi potrzebami społeczeństwa. Łączy ona wychowanie ogólne z treściami wychowawczymi, niezbędnymi w przyszłej pracy zawodowej swoich wychowanków. Instytucja jaką jest szkoła, pełniąc swoje funkcje, ma istotne znaczenie dla procesów komunikacyjnych oraz relacji międzyludzkich.
Szkoła jako miejsce spotkania ludzi
Szkoła to przede wszystkim ludzie w nieustannym procesie komunikacyjnym. Uczniowie, nauczyciele, rodzice, doświadczają siebie na różnych płaszczyznach: społecznej, moralnej, poznawczej duchowej i wielu innych. Proces komunikacji międzyludzkiej przebiega na czterech płaszczyznach: rzeczowej, poznawania siebie, rozumienia siebie nawzajem i wzajemnych relacji. Każda z tych płaszczyzn jest odpowiedzialna za jakość i przejrzystość relacji międzyludzkich, każda z nich jest jednakowo ważna dla procesu porozumiewania się. Kształtowanie umiejętności porozumienia, przekazywania sobie informacji, a także swoistych relacji ma sens jedynie wtedy, gdy relacje z drugim człowiekiem są szczere, autentyczne i płyną z wnętrza osoby. Przebieg relacji interpersonalnych w szkole jest uzewnętrznieniem złożonych procesów, a także wzajemnych wpływów. Społeczność szkolna to wzajemne emocje, oczekiwania, nastawienia, które uruchomione ujawniają się we wzajemnych interakcjach. Instytucja jaką jest szkoła, jej struktura często wymusza zależności między sobą. Często przebiegają one nie w sposób równoległy, a hierarchiczny. Czy w tej sytuacji dialog jest niemożliwy?
Dialogowe spojrzenie na społeczność szkolną
Fakt hierarchiczności w szkole nie powinien wpływać na brak wzajemnego szacunku, który jest bardzo ważny we wzajemnych relacjach. Z braku szacunku do siebie i drugiego człowieka bardzo łatwo o nieprawidłowości w relacjach, które bazują na hierarchiczności. Podległość ucznia wobec nauczyciela, a także zależność jaką odczuwają rodzice wobec szkoły jest czymś naturalnym i dość mocno utrwalonym w mentalności szkoły. W jaki sposób pomóc w poprawieniu wzajemnych relacji?…czy dialog jest możliwy?…
Dialogowy przebieg procesu wychowania
Każde dziecko ma prawo do własnego widzenia siebie i innych, przejawiania własnego zdania w różnych sprawach, postrzegania świata przez pryzmat własnych doświadczeń i odczuć. Sytuacje wychowawcze powinny sprzyjać podmiotowemu traktowaniu ucznia – niezależnie od jego wieku, a tym samym powinny być nacechowane miłością i odpowiedzialnością nauczyciela wobec wychowanka – ucznia. Za podmiotowym traktowaniem ucznia przemawia fakt bycia twórczym przez nauczyciela, aby pomóc uczniowi odkrywać jego miejsce w społeczeństwie, by dążyć razem z nim do odkrywania własnego człowieczeństwa. Podmiotowe traktowanie uczniów to nic innego jak ludzkie podejście w wielu sprawach. Traktowanie ucznia z uwzględnieniem jego podmiotowości, sprzyja dialogowi wychowawczemu, który wpisuje się w taką rzeczywistość szkolną. Jednakże nie zawsze nauczyciel potrafi sam siebie traktować podmiotowo, stąd rodzą się problemy w relacjach międzyludzkich. W praktyce wygląda to różnie. Jeśli uczeń jest traktowany podmiotowo przez nauczyciela, to doznaje on poczucia tej podmiotowości i często sam – z własnej woli podejmuje wiele działań, które wymagają od niego wysiłku, zaangażowania i współpracy z innymi, gdzie ujawnia się jego odpowiedzialność za własne postępowanie. Sprzyja to jego rozwojowi i kształtowaniu własnego człowieczeństwa. Wiedza na ten temat jest powszechnie znana, ale nie do końca jest stosowana praktycznie. Często nauczyciele, rodzice zadają pytania: czy jest możliwe, aby w natłoku dokumentacji szkolnej, mieć czas dla ucznia, aby z nim porozmawiać, aby spojrzeć na ucznia inaczej, niż tylko przez pryzmat przyporządkowania do grupy, kontroli, promocji, kar i nagród, klasyfikacji, czy egzaminów?…Proces wychowania to nie tylko spełnienie wybiórczo poszczególnych funkcji szkoły. Aby mógł zaistnieć dialog pomiędzy nauczycielem i uczniem, konieczne jest spełnienie określonych warunków.
{/gspeech}
